İDEOLOJİ(*)     

 

 İdeoloji, herhangi bir sınıfın, sosyo-ekonomik yapıdaki

konumundan doğan ve kültür, hukuk, felsefe, sanat , edebiyat vb.

görüşlerini o temelde yükselten bir soyut yapıdır. Kısacası, bir üst

yapı kurumudur.

     İdeolojinin ortaya çıkışı, sınıfların ortaya çıkışına rastlar. Ne

ideolojisiz sınıf ne de sınıflar üstü bir ideoloji bulunamaz.

İdeolojinin kapsamlı oluşu, sınıfların gelişmişliği ve egemenlik

alanının genişliği ile orantılıdır. Ve her ideoloji belirli bir süreçteki

üretim ilişkileri ile üretici güçler çelişmesine dayanan iki temel ve

uzlaşmaz karşıt kutuptan (sınıftan) birine hizmet eder.

     İdeolojiler sınıfların evrensel oluşlarından dolayı evrensel bir

öze sahiptir. Ancak, sınıfın tarihsel gelişme çizgisi tarafından

belirlenen bir biçimselliğe ve ömre de sahiptir. İdeolojinin doğuşu

sınıfın doğuşundan sonraya aynı şekilde ölümü de sonraya rastlar.

İdeolojinin ömrü, bir benzetme yapılacak olursa; denizin geç ısınıp

geç soğuması gibi bir çizgi izler.

     Her ideoloji, belirli bir ülkedeki belirli sınıfların etkisi altında

kalması nedeniyle belirli sınıfların ideolojik etkilenmelerini taşır

ama buna bakarak bir ideoloji mozaiği vardır denemez.

Dolayısıyla ulusal bir ideoloji de olamaz. Üstelik ulus egemen

sınıfları da içerir. İşte ulusalcılığın tehlikesi buradadır. Ulusalcılık

proletaryanın yedek gücü olmayı reddederse burjuvazinin

yedeğine girmiş demektir. Sadece bu bile ulusalcılığın başlı başına

bir ideoloji olamayacağını gösterir.

     Ancak, Marksistlerin sık sık sözünü ettikleri miras olayı,

tarihte olumlu rol oynamıştır. Bu işçi sınıfına ait olmayan

proletarya öncesi devrimci bir ideolojinin sahiplenilmesini ifade

eder. Feodal ve köleci toplumlardaki ayaklanmalara önderlik eden

ideolojik-siyasi hat proletarya tarafından sahiplenilir. Yine serbest

rekabetçi (tekelci olmayan) kapitalist dönemin demokratik

devrimi yeni demokratik devrim olarak bugün gündemde

olmasına rağmen demokratik devrimin ideolojisine sahip çıkar.

     Marks ve Engels komüncülere, Feuerbachlara,  

Saint-Simonlara; Lenin Radişçev'e, Puşkin'e, Çerniş  

evski'ye; Mao Zedung, Sun Yat-sen'e; Pol Pot ise  

Sihanuk'a dönemlerini göz önünde tutarak sahiplenmişlerdir. Bu

sahiplenme sadece siyasi değil, ideolojik temeli olan türdendir.

     Proletaryanın önceleri kendisi için sınıf olmaması (sınıf bilinçli

proletarya olmaması) mücadele sürecinde kendisi için sınıf haline

gelmesi onun kendi ideolojisiyle donanması demektir.

     Proletaryanın kendi ideolojisine sahip olamaması için

egemenlerin her türlü araca başvurduğu görülmüştür. Burjuva-

feodal  basın yayın organları devletin ideolojik aygıtları

proletaryanın sınıf bilincine ulaşması yolunda kullanılamaz; tam

tersine egemen ideolojinin hegemonyası için faaliyet gösterirler.

Proletarya, anc ak mücadele alanında ve kendi örgütünün

(Partisinin) rehberliğinde sınıf bilincine ulaşır.

     Çoğu kez kültürlü olmak ile proleter ideolojiye sahip olmak

birbiriyle karıştırılır. Birincisi, iki ncisinin yerine geçirilir. Oysa

ideolojik sağlamlık, sınıf mücadelesinin ateşi içerisinde, örsle çekiç

arasında biçimlendiği,  kazanıldığı halde bu gerçek tahrif edilir.

Kim daha çok kitap, dergi vs. okuduysa o daha bilinçli ve daha

ideolojik sağlamlığa sahip sayılır. Bu sağcı bir anlayışın ürünüdür.

Diğer yanda ise teorinin önemini küçümseyip pratiği baş tacı

edenler bulunur. Bu da "sol" bir hatadır. Proletarya sosyalist

toplumda hatta kollektivist sosyalist rejimde dahi ideolojik

donanıma sahip ve teyakkuzda olmak zorundadır. İdeolojik

mücadele oradada sürer.  Kollektivist sosyalist rejimde sınıflar

ortadan kaldırılmıştır, zengin ve yoksul bulunmamaktadır. Ancak

ideolojik uyanıklık sürmektedir. Çünkü sinsi bir şekilde

mevzilenmiş kapitalist yolcular henüz mevcuttur. Kılıç artığı

ideolojiler hala can çekişmektedirler. İşçi-köyl ü-asker içinde de

eski alışkanlıklarını terkedememiş unsurlar bulunmakta ve

onların ikna edilmeleri, yeniden kalıba dökülmeleri, büyük uyum

dünyasına bütün benlikleriyle katılmaları süreci söz konusudur.

     Egemen sınıflar proletaryaya göre siyasi olarak güçlüdürler,

fakat ideolojik olarak kofturlar. Yozlaşma, çürüme ve ahlaki çöküş

onların karakteristik özellikleridir. Dikkat edilirse, proletaryanın

saflarını terk eden unsurlarda çok kısa bir sürede belirgin olarak

aynı karakteristik özellikler ortaya çıkmaktadır.

     İdeolojik açıdan baktığımızda, işkencehanelerde gösterilen

direnişler sadece inanmış ve kahraman oluşa,  yiğitliğe

bağlanmamalıdır. O direnişin içini dolduran, onun ruhu olan

ideolojidir. İdeolojinin sağlam bir tarzda benimsenmiş oluşudur.  

Hallac-ı Mansur'un,  Şeyh Bedrettin'in direnişlerine böyle

bir perspektifle bakıldığında olgu anlam kazanır.

        ______________
         (*) Aydınlık Yol dergisi, sayı 2, Ocak 1992.